Басты бет/ Қазақ өнерінің белгілері мен нышандары / Қазақ зергерлік өнерінің нышандық шығармашылығы /Омырау әшекейлері/өңіржиек
Артқа

 Омырау әшекейлері/өңіржиек

 

 

Өңіржиек – омырау әшекейлері тек Батыс Қазақстанда ғана болған. Бұл бұйым әдетте әртүрлі пішіндегі алқалары бар шынжырлармен бір-біріне тігінен бекітілген үш қуыс тікбұрышты пластиналардан тұрады. Пластиналар салмақты болу үшін ақ пастамен толтырылды. Мұндай көп деңгейлі безендірудің негізгі нышандық қызметі, ең алдымен, бойжеткеннің, әйелдің кеудесін/денесін «зұлым күштердің» әсерінен қорғау болып табылады. Шамасы, бұл әшекей үш бөліктен тұратын вертикалдың проекциясы болып табылады, ал олардың тікбұрышты пішіндері әлемнің көлденең моделін білдіреді.
 
Бұйымның әрбір құрылымдық элементі, оның ішінде ромб пен қоңыраулар түріндегі алқалар сиқырлы мағынаға ие. Бұйымнің өзі бала емізетін әйелдің міндетті атрибуты болып саналды. Өңіржиек сөзі екі сөзден тұрады: өңір (маңай, өңір, қыр) және жиек (шеті). Осылайша, ол әшекейдің нышандық мәнін – емізулі ананың кеудесін қорғаудың ерекше мәртебесін көрсетеді. Бала туатын жастағы әйелдер денесінің өмірлік маңызды аймақтарын «қорғаған» осындай көп деңгейлі кеудеге арналған зергерлік бұйымдардың ұқсас түрі моңғолдарда, түрікмендерде және басқа халықтарда бар.

Шайгозова Ж.Н., Наурзбаева А. Б.
Краткая энциклопедия знаков и символов казахской культуры.
Алматы: КазНИИК, 2023.
Скачать
.